پریودونتیت

- پریودونتیت (periodontitis) که به آن پیوره (pyorrhea) هم گفته می‏شود عبارت است از مجموعه‏ای از بیماری‏های التهابی که پریودونتیوم (periodontium) یعنی بافت‏های نگهدارنده‏ی اطراف دندان را گرفتار می‏کند. در پریودونتیت از دست رفتن پیشرونده استخوان آلوئولی اطراف دندان روی می‏دهد که در اثر عدم درمان می‏تواند منجر به لق شدن و افتادن دندان شود.
– پریودونتیت در اثر میکروارگانیسم‏هایی که به سطوح دندان‏ها می‏چسبند و بر روی آنها رشد می‏کنند، همراه با واکنش ایمنی تهاجمی در برابر این میکروارگانیسم‏ها به وجود می‏آید. این بیماری به وسیله مشاهده‏ی بافت‏های نرم لثه‏ای اطراف دندان در هنگام معاینه به وسیله دندانپزشک و ارزیابی رادیوگرافی‏های بیمار برای تعیین مقدار کاهش استخوان اطراف دندان‏ها تشخیص داده می‏شود.
– پس از پوسیدگی دندان، پریودونتیت شایع‏ترین بیماری در سراسر دنیا است.
– علائم: علائم پریدودونتیت در مراحل اولیه بسیار ناچیز است و ممکن است هنگامی که بیمار برای درمان مراجعه می‏کند بیماری بسیار پیشرفت کرده باشد. علائم بیماری عبارتند از: قرمز یا خونریزی از لثه‏ها در زمان مسواک یا استفاده از نخ دندان یا گاز زدن غذاهای سفت (مانند سیب)، تورم عود کننده لثه، خروج چرک از لثه، بوی بد دهان (نفس بدبو) و احساس پایدار طعم فلزمانند در دهان، عقب نشینی لثه (که منجر به افزایش آشکار طول دندان‏ها می‏شود)، وجود کانون‏های عمیق در بین دندان‏ها موسوم به پاکت (packet)، (کانون‏های مزبور، به نقاطی گفته می‏شود که در آنها، اتصال لثه به دندان به تدریج به وسیله آنزیم‏های تخریب کننده کلاژن، موسوم به کلاژناز از بین می‏رود و شیار بین لثه و دندان عمیق می‏شود)، لق شدن دندان‏ها در مراحل انتهایی (هرچند ممکن است دندان‏ها به دلایل دیگری لق شده باشند).
– عقب نشینی لثه ممکن است در اثر مسواک زدن شدید یا استفاده از مسواک سفت نیز ایجاد شده باشد.
– باید دانست که التهاب لثه و تخریب استخوان ممکن است تا حد زیادی بدون درد باشد.
توجه:
خونریزی بدون درد لثه بعد از مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان را بی اهمیت تصور نکنید زیرا ممکن است نشانه‏ی پریودونتیت پیشرونده باشد.
– پریودونتیوم یا بافت‏های نگهدارنده‏ی اطراف دندان از چهار بافت تشکیل می‏شود: بافت لثه، سیمان (لایه خارجی ریشه‏ی دندان)، استخوان آلوئولی یعنی حفره‏ای که دندان در آن قرار می‏گیرد و به آن قلاب می‏شود، و بافت لیفی (رباط) های اطراف دندان که رشته‏هایی از بافت همبند هستند که در بین سیمان دندان و استخوان آلوئولی قرار دارند.
– اولین عامل التهاب لثه، بهداشت ضعیف دهان است که منجر به تجمع مواد میکروبی و قارچی در خط لثه‏ای می‏شود و به آن پلاک دندانی می‏گویند. سایر عوامل عبارتند از: تغذیه‏ی ضعیف و بیماری‏های زمینه‏ای مانند دیابت.
– همانگونه که ذکر شد در بعضی از افراد، التهاب لثه به سمت پریودونتیت پیشرفت می‏کند و منجر به تخریب رشته‏های لثه‏ای، یعنی جدا شدن بافت‏های لثه‏ای از دندانها و عمیق شدن کانون‏های اطراف دندان‏ها می‏شود. میکرو ارگانیسم‏های زیر خط لثه‏ای در کانون‏های مزبور تجمع و تکثیر پیدا می‏کنند و منجر به التهاب بافت‏های لثه و از دست رفتن پیشرونده استخوان می‏شوند. مواردی که موجب تجمع پلاک میکروبی می‏شوند، مانند اضافه و بلند بودن پرکردگی و ترمیم‏های دندانی نیز ازعلل ثانویه پریودونتیت هستند. پلاک میکروبی در صورت عدم درمان، باعث ایجاد جرم (سنگ) دندان می‏شود. برای درمان التهاب لثه (ژنژیویت) و پریودونتیت، باید جرم بالا و پایین خط لثه‏ای به وسیله دندانپزشک به طور کامل برداشته شود.
– استعداد ژنتیکی از عوامل بسیار قوی ابتلا به ژنژیویت و پریودونتیت است. بسیاری از بیماری‏ها مانند سندروم داون، دیابت و بیماری‏های دیگری که بر مقاومت فرد نسبت به عفونت تأثیر می‏گذارند نیز استعداد به پریودونتیت را افزایش می‏دهند.
– واکنش بیمار در برابر هجوم میکروب‏ها و قارچها عمدتاً از طریق ژنتیک تعیین می‏شود و چگونگی تکامل ایمنی فرد، در استعداد ابتلا به بیماری تا حدودی نقش دارد.
– درمان: درمان پریودونتیت با دو بار مسواک زدن در روز و استفاده مرتب و روزانه از نخ دندان آغاز می‏شود.
استفاده از مسواک بین دندانی (Proxy-brush) نیز به درمان کمک می‏کند.
برداشت پلاک میکروبی و جرم دندان به عنوان نخستین اقدام درمانی اهمیت بسیار دارد. ابتدا پریودونتیست، زیر خط لثه را با روش خاصی به نام جرم گیری (scaling) و دبریدمان (debridment، برداشت بافت‏های مرده از درون یا اطراف ضایعه عفونی) تمیز می‏کند. همچنین ضروری است اکلوژن (الگوی بسته شدن دندان‏ها بر روی یکدیگر) به منظور پیشگیری از وارد امدن نیروی اضافه بر دندان‏ها که حمایت استخوانی آنها کاهش یافته تنظیم شود.
در مراحل پیشرفته پریودونتیت، کورتاژ یا جراحی لثه ضرورت پیدا می‏کند.
نکته:
حدود 50 درصد بزرگسالان بالای 40 سال به نوعی مبتلا به پریودونتیت (پیوره) هستند.
– پیشگیری از بروز پریودونتیت با اقدامات زیر صورت می‏گیرد: مسواک زدن مرتب (حداقل روزی دوبار) همراه با وارد کردن مستقیم برس‏های مسواک به خط زیرلثه‏ای، استفاده‏ی روزانه از نخ دندان و مسواک بین دندانی (در صورت موجود بودن فضای بزرگ و کافی در بین دندان‏ها)، و نیز تمیز کردن پشت دندان آسیای سوم هر نیم آرواره، استفاده از دهان شویه‏ی ضد عفونی کننده (دهان شویه‏ی کلرهگزیدین گلوکونات همراه با رعایت دقیق بهداشت دهان ممکن است موجب علاج التهاب لثه شود ولی نمی‏تواند از دست رفتن بافت نگهدارنده اطراف دندان را درمان کند)، استفاده از مسواک «نرم» برای پیشگیری از آسیب مینای دندان و لثه‏های حساس، مراجعه منظم به دندانپزشک به منظور چک آپ و در صورت لزوم، جرم گیری دندان‏ها.
توجه:
بیماری پریودونتال و از دست رفتن و لقی دندان با افزایش خطر بروز سرطان در ارتباط است.
– از عوارض مستعد کننده ابتلا به بیماری‏های پریودونتال، کمبود سلنیوم در رژیم غذایی است. مطالعات نشان داده‏اند که کمبود سلنیوم با ایجاد بیماری‏های لثه ارتباط پرقدرتی دارد.
نکته:
کشیدن یا جویدن تنباکو، پل ها (بریج‏های دندانی؛ bridges)، نامرتبی دندان‏ها و پرشدگی ناقص و غلط دندان‏ها همگی می‏توانند موجب انباشتگی پلاک و افزایش احتمال بیماری بافت‏های اطراف دندان شوند.