جرم یا سنگ دندان (calculus , tartar) نوعی پلاک دندانی سخت شده است که در اثر تجمع مداوم مواد معدنی بزاق بر روی پلاک دندانی به وجود میآید و سطح ناهموار آن، محیط ایدهآلی برای تشکیل بیشتر پلاک و تهدید سلامت لثه است. تجمع پلاک، موجب تحریک و التهاب لثه (gingivitis) میشود. هنگامی که لثه به حدی تحریک شود که رشتههای بافت همبند اتصال دهنده لثه به دندانها کاهش یابد، پریودونتیت (periodontitis) ایجاد میشود که در واقع، همان التهاب بافت اطراف دندان است.
– پلاکی که به مدت طولانی در حفرهی دهانی باقی بماند سرانجام کلسیفیه و تبدیل به جرم (سنگ) میشود.
– جرم ممکن است در بالای لثه و یا در شیار باریک بین دندانها و لثه (در زیر لثه) ایجاد شود.
– جرم دندان میتواند موجب بدبو شدن تنفس، عقب نشینی لثه و التهاب مزمن لثه شود.
– در پلاک بالای لثهای، اکثراً میکروبهای هوازی و قارچها و در پلاک زیر لثهای، عمدتاً باکتریهای بیهوازی رشد میکنند. باکتریهای بیهوازی، به ویژه برای لثه و رشتههای لثهای که دندانها را به لثهها متصل میکنند خطرناک هستند و منجر به پریودونتیت میشوند. تقریباً درتمام افراد مبتلا به پریودونتیت، رسوب سنگ زیر لثهای قابل ملاحظه دیده میشود.
نکته:
بهترین راه پیشگیری از ایجاد جرم دندان، روزانه دو بار مسواک زدن و استفاده از نخ دندان و جرم گیری منظم (با دستور و به وسیله دندانپزشک) است.
– ابتلا به بیماری دیابت و سیگار کشیدن، ایجاد جرم دندان را تسهیل میکند.
– استفاده از خمیردندان دارای سیترات روی (Zinc citrate) نیز به پیشگیری از تشکیل جرم دندان و کنترل آن کمک میکند.